Betere psychosociale kankerzorg ook in eerste lijn door herziene richtlijn

Er is veel aandacht voor kwalitatief hoogwaardige oncologische zorg, maar psychosociale oncologische zorg maakt hier in de praktijk niet altijd vanzelfsprekend onderdeel van uit. Dankzij de herziene landelijke richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ kunnen zorgprofessionals betere psychosociale zorg geven aan patiënten met kanker, zowel in het ziekenhuis als in de eerste lijn. De Lastmeter wordt gebruikt als instrument om psychosociale problemen op te sporen of te volgen in de tijd. In een gesprek met de patiënt worden de last, problemen en zorgbehoefte besproken. Op maat kan de patiënt worden bijgestaan bij allerlei problemen, van emotioneel tot praktisch of van lichamelijk tot levensbeschouwelijk. Dit resulteert in betere kwaliteit van leven en meer tevredenheid over de zorg.

Psychosociale problemen: ‘Distress’
Jaarlijks krijgen meer dan 100.000 Nederlanders de diagnose kanker. En dit aantal stijgt. Als gevolg van hun ziekte en de behandeling, ondervinden patiënten problemen op lichamelijk, emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk gebied. Door deze distress regelmatig te signaleren en te bespreken met de patiënt kan tijdig passende zorg worden gegeven, waardoor ernstiger problemen worden voorkomen.

Signaleringsinstrument
Signaleren met de Lastmeter is een onderdeel van de richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’. Het is een vragenlijst waarmee mensen met kanker hun zorgverleners kunnen informeren over de aard en ernst van problemen waarmee zij te maken hebben. Patiënten vullen zelf de Lastmeter in. Op een schaal van nul tot tien geven ze een cijfer aan hun last. Daarnaast geven zij op een probleemlijst aan van welke problemen, zoals vermoeidheid of controleverlies, ze last hebben. Nieuw in de herziene richtlijn is dat naast het signaleren ook het belang van monitoren – het volgen van distress over de tijd – wordt onderschreven. De richtlijn adviseert voor het monitoren van distress
gebruik te maken van óf de versie van de Lastmeter waarin patiënten, wanneer zij bij een probleem ‘ja’ aan hebben gegeven, de ernst van dat probleem kunnen aangeven op een schaal van 1-10 óf de EORTC-QLQ-C30.

Signalering in de huisartsenpraktijk
Signalering in de huisartsenpraktijk is een nieuw element in de herziene richtlijn. Naarmate mensen langer leven met of na kanker, zullen ook huisartsen deze groep mensen vaker zien. Zij hebben dan ook de verantwoordelijkheid en centrale rol in het signaleren van distress en zorgbehoefte en waar nodig. De huisarts kan deze taak desgewenst delegeren naar bijvoorbeeld een POH-GGZ.

Lastmeter effectief bij gesprek
De Lastmeter is vooral effectief als het invullen van de Lastmeter gepaard gaat met een gesprek over de uitkomsten. De verpleegkundige, POH-GGZ of behandelend (huis)arts bespreekt de uitkomst van de Lastmeter met de patiënt en verleent vervolgens de juiste basale psychosociale zorg of verwijst de patiënt door naar gespecialiseerde hulpverleners. De Verwijsgids Kanker kan hierbij behulpzaam zijn.

Wanneer gebruiken?
Patiënten met kanker worden op verschillende momenten geconfronteerd met verschillende stressfactoren. Het regelmatig gebruiken van de Lastmeter is daarom nodig. De eerste keer bij voorkeur in het eerste vervolggesprek na het diagnosegesprek met de behandelend arts of verpleegkundige. Andere goede momenten tijdens de curatieve of palliatieve behandeling zijn aan het begin en einde van elke vorm van behandeling en bij een controlebezoek; voor beide geldt een frequentie van niet vaker dan om de drie maanden. Ook wordt signalering aangeraden bij de overdracht naar de eerste lijn.

www.oncoline.nl
De landelijke richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ is evidence based en werd ontwikkeld door een multidisciplinaire richtlijnwerkgroep onder voorzitterschap van dr. Josette Hoekstra-Weebers namens de Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO) (eigenaar). IKNL (Integraal Kankercentrum Nederland) verzorgde de procesbegeleiding en KWF Kankerbestrijding de financiering. De richtlijn werd onlangs gepubliceerd op www.oncoline.nl.

Samenvattingskaartje
Een samenvattingskaartje met de belangrijkste aanbevelingen uit de richtlijn en de digitale versies van de Lastmeter zijn beschikbaar via de webshop van IKNL.