Introductie
Ernstig chronische vermoeidheid is één van de meest genoemde klachten die mensen na kanker ervaren, ook jaren later. Deze vermoeidheid heeft een behoorlijke impact op het leven van de patiënt, en ook op diens partner en hun relatie.
Zowel psychologische behandelingen als behandelingen gericht op fysieke activiteit zijn effectief in het verminderen van vermoeidheid. Deze behandelingen houden echter geen rekening met de invloed van de partner, terwijl onderzoek suggereert dat het betrekken van de partner de effectiviteit van de behandelingen zou kunnen verbeteren. Zo lijken dagelijkse interacties tussen partners, zoals steunend gedrag of samen piekeren, het verloop van vermoeidheid te kunnen beïnvloeden. Ook blijken partners elkaars fysieke activiteit te kunnen stimuleren. Daarom verwachten wij dat de effectiviteit van patiëntgerichte behandelingen voor chronische vermoeidheid na kanker verbeterd kunnen worden door partners hierin te betrekken. Daarnaast hebben partners zelf wellicht ook behoefte aan steun voor zichzelf, die door middel van een paarbehandeling geadresseerd kan worden.
Doel studie
Online Mindfulness-based Cognitive Therapy [eMBCT] en de online Activity Coach [AC] zijn bestaande patiëntgerichte behandelingen die effectief bleken in het verminderen van chronische kankergerelateerde vermoeidheid. Het COMPANION-project kent twee doelen:
(1) De twee bestaande patiëntgerichte behandelingen worden aangepast zodat deze geschikt zijn voor het gebruik door paren (co-design).
(2) De resulterende paarbehandelingen worden onderzocht op uitvoerbaarheid, waarbij tevens eerste resultaten betreffende de effectiviteit en werkingsmechanismen verzameld zullen worden (pilot-test).
Vraagstelling/ hypotheses
Bij de ontwikkeling van de twee paarbehandelingen worden patiënten, partners, behandelaren (psychologen en fysiotherapeuten) en andere stakeholders nauw betrokken (o.a. inventarisatie van behoeften, voorkeuren en eventuele eerdere ervaringen met de patiëntgerichte behandelingen). Daardoor verwachten wij dat de paarbehandelingen goed zullen aansluiten bij de behoeften en voorkeuren van zowel patiënten als hun partners en vriendelijk en stimulerend zullen zijn in het gebruik.
Wij verwachten dat de aansluitende pilotstudie zal uitwijzen dat de paarbehandelingen goed uitvoerbaar zijn, potentieel effectief zijn in het verminderen van vermoeidheid en eerste inzichten geeft in hun werkingsmechanismen. Wij zullen ook exploreren of de paarbehandelingen een positief effect hebben op het welzijn van partners en de relatie.
Methode
Het project is een mixed methods-studie bestaande uit twee fases. In de eerste fase (co-design) worden de paarbehandelingen ontwikkeld. Aan de hand van (focusgroep)interviews en een online survey zullen wij onder kankerpatiënten en hun partners eventuele eerdere ervaringen met de patiëntgerichte behandelingen, alsook behoeftes en voorkeuren betreffende het samen deelnemen aan een behandeling voor vermoeidheid in kaart brengen. Behandelaren (psychologen en fysiotherapeuten) zullen tijdens (focusgroep)interviews eveneens worden gevraagd naar hun ervaringen hiermee en opvattingen hierover. Vervolgens zullen wij door middel van focusgroepen, ontwikkelingssessies en think-aloud prototype tests met paren, behandelaren en dienstverleners het design en de inhoud van de twee paarbehandelingen vormgeven en testen op gebruiksvriendelijkheid.
De tweede fase (pilot-test) is de pilotstudie bestaande uit een 2-armige preference trial gecombineerd met de dagboekmethode, en aanvullende focusgroepen. Patiënten en diens partners worden via ziekenhuizen en (sociale) media geworven. Paren komen voor de pilot-test in aanmerking als de patiënt de kankerbehandeling ten minste 3 maanden geleden heeft afgerond en nog altijd ernstige vermoeidheid ervaart (≥ 35 op de Checklist Individuele Spankracht, subschaal subjectieve vermoeidheid). Na het invullen van de eerste vragenlijst (T0) worden paren (n=68) op basis van hun voorkeur aan 1 van de 2 paarbehandelingen toegewezen. Gedurende het doorlopen van de behandelingen evenals 1 week daarvoor en 1 week daarna houden patiënten en partners dagboeken bij. Zij vullen om de 3 dagen korte vragenlijsten in op de eigen computer. Met deze gegevens worden analyses naar de mogelijke werkingsmechanismen uitgevoerd. Na afloop van de paarbehandelingen volgen twee nametingen (T1, T2). De gegevens van de eerste vragenlijst en de nametingen maken het mogelijk om de potentiële effectiviteit te analyseren. Afsluitend worden enkele paren uitgenodigd voor focusgroepen om hun ervaringen met het volgen van de paarbehandelingen te bespreken. Gegevens over de rekrutering, zoals recruitment rate en de voorkeuren van paren voor elk van beide behandelingen, geven inzicht in de uitvoerbaarheid van beide behandelingen.
De duur en exacte inhoud van de paarbehandelingen is pas bekend na afronding van fase 1 (co-design); de studieopzet van fase 2 (pilot-test) zal daarop afgestemd worden.
(Klinische) relevantie
Vermoeidheid belemmert de kwaliteit van leven van patiënten en hun partners enorm. Wij verwachten dat de ontwikkelde paarbehandelingen effectiever zullen zijn in het verminderen van vermoeidheid dan de bestaande patiëntgerichte behandelingen en tevens een positief effect zullen hebben op het welbevinden van partners en de relatie van de paren. Daarnaast zal de studie verdiepende inzichten verschaffen in partner- en relatiefactoren die van invloed zijn op chronische kankergerelateerde vermoeidheid en de behandeling daarvan.
Translatie/ implementatie
Indien de pilot-test de uitvoerbaarheid en potentiële effectiviteit van de paarbehandelingen aantoont, zal aansluitend een gerandomiseerde en gecontroleerde studie naar de effectiviteit van de paarbehandelingen uitgevoerd moeten worden. Als hieruit blijkt dat de paarbehandelingen effectief zijn, zouden deze vervolgens geïmplementeerd kunnen worden.
Het feit dat de paarbehandelingen afgestemd zijn op de voorkeuren en behoeftes van de stakeholders zou de implementatie kunnen bevorderen. En omdat de behandelingen online aangeboden worden, zouden deze voor een grote groep toegankelijk moeten zijn en de druk op de zorg kunnen verminderen. Daardoor hebben de paarbehandelingen de potentie om een belangrijk bijdrage te leveren aan betere zorg voor vermoeidheid na kanker en, tegelijkertijd, het welzijn van partners en de partnerrelatie ten goede te komen.
De onderzoeksresultaten zullen via nieuwsbrieven, de projectwebsite en presentaties aan relevante stakeholders worden gecommuniceerd.
