Leven na kanker: zingevingsgerichte groepstraining die mensen na kanker ondersteunt

Introductie

Zingeving speelt een cruciale rol in de aanpassing aan kanker. Ondanks een gebrek aan grote stress worstelt zo’n 70% van alle patiënten met vragen over zingeving en heeft behoefte aan begeleiding daarbij. Patiënten die hun leven als zinvol ervaren, hebben de ziekte beter in hun leven geïntegreerd, functioneren psychologisch beter en hebben een betere kwaliteit van leven. Echter, de meeste psychologische interventies richten zich niet rechtstreeks op zingevingsvragen. Daarom ontwikkelden Breitbart e.a. in New York een groepstherapie van 8 sessies specifiek gericht op zingeving met kanker. Deze therapie bestond uit uitleg, discussie en ervaringsoefeningen, en was gebaseerd op Victor Frankl’s logotherapie die zich richt op het zoeken naar zin via creativiteit, ervaring, houding en nalatenschap. Breitbarts therapie had grote effecten op welzijn en psychisch functioneren, waarschijnlijk dankzij de volgende effectieve elementen: directe focus op zingeving; gestructureerde/geprotocolleerde aanpak; stimuleren en verdiepen van ervaring; praktisch; uitleg; positieve therapeutische houding.

Doel studie

Het ontwikkelen, toepassen en evalueren van een ‘Groepstraining Zinvol Leven met Kanker’, gebaseerd op Breitbarts therapie, bij Nederlandse patiënten met kanker. Ook vergelijken we de effectiviteit bij verschillende groepen patiënten. Doel is patiënten met kanker helpen om hun eigen manieren te vinden om hun leven naar tevredenheid zinvol vorm te geven en te leiden, ondanks eventuele fysieke beperkingen en onzekerheid. Specifiek: zoeken naar zingeving (bv herordenen van oude zingeving, nieuwe zoeken, praktische hindernissen oplossen); leven volgens nieuwe concrete doelen; onderscheiden wat veranderd kan worden en wat niet; integratie in de levensgeschiedenis; emoties uiten en sociale steun ontvangen; verbeterd psychisch functioneren.

Vraagstelling/ hypotheses

Is de ‘Zingevingstraining’ een (kosten)effectieve methode om mensen die curatief behandeld zijn voor kanker te ondersteunen bij zingevingsvragen?

(Klinische) relevantie

We ontwikkelen een geprotocolleerde interventie die patiënten met kanker helpt hun leven (opnieuw) zinvol in te vullen. Dit sluit meer aan bij de zingevingsvragen van patiënten dan andere interventies. Een geprotocolleerde interventie is makkelijk te leren aan andere therapeuten, en groepstherapie is tijds- en kostenefficiënt.

Translatie/ implementatie

De onderzoeksbevindingen hebben uitgewezen dat deze zingevingsinterventie effectief is en waarschijnlijk ook kostenbesparend. De groepstraining wordt momenteel geïmplementeerd bij het Ingeborg Douwes Centrum (IDC). Vanaf 2017 komt een trainingshandleiding beschikbaar en zal het IDC trainingen in deze zingevingsmethodiek aanbieden aan hulpverleners die werkzaam zijn in de psycho-oncologische setting.

---

Publicaties

Van der Spek N. et al. Meaning Making in Cancer Survivors: A Focus Group Study. PLoSONE 2013; 8(9): e76089

Van der Spek N. et al. Meaning-Centered Group Psychotherapy for Cancer Survivors: a Feasibility Study. PsychoOncology 2014;23, 827-821.

Van der Spek N. et al. Effectiveness and Cost Effectiveness of Meaning-Centered Group Psychotherapy: Protocol of a Randomized Controlled Trial. BMC Psychiatry, 2014; 14(22)

Holtmaat K. et al. Moderators of the effects of meaningcentered group psychotherapy in cancer survivors on personal meaning, psychological well-being, and distress. Supportive Care in Cancer 2017. doi: 10.1007/s00520-017- 3757-x.

Van der Spek N. et al. Efficacy of meaning-centered group psychotherapy for cancer survivors: a randomized controlled trial. Psychological Medicine 2017. doi: 10.1017/ S0033291717000