Introductie
Patiënten met ongeneeslijke kanker worden nog te vaak onvoldoende betrokken bij de besluitvorming over hun behandeling. Dit terwijl juist in de palliatieve oncologische zorg vrijwel altijd en vaak herhaaldelijk sprake is van beslissingen die vragen om een persoonlijke afweging van voor- en nadelen. Gedeelde besluitvorming betekent dat zorgverleners en patiënten de opties en voor- en nadelen daarvan bespreken om vervolgens gezamenlijk te bepalen welke opties het meest passend is voor deze patiënt. De behandelbeslissing wordt uiteindelijk genomen in de spreekkamer met de oncoloog, maar de behandeling komt ook thuis en in gesprek met andere zorgverleners (zoals huisartsen en verpleegkundigen) aan bod. Zij lijken juist in de palliatieve fase een belangrijke rol te hebben in het bespreken van de behandeling. Er is echter nog weinig aandacht voor de rol van huisartsen en verpleegkundigen in het gedeelde besluitvormingsproces in de palliatieve oncologische zorg en daarnaast lijkt een interprofessionele benadering van gedeelde besluitvorming steeds belangrijker. Een recent onderzoek heeft laten zien dat voor implementatie van gedeelde besluitvorming een bundel van interventies gericht op alle betrokkenen het meest succesvol lijkt. Daarom focussen we in dit onderzoek op het verbeteren van de kennis, attitude en vaardigheden op oncologen, huisartsen, verpleegkundigen en patiënten om gedeelde besluitvorming in de palliatieve oncologische zorg te bevorderen.
Doel studie
Het doel van dit project is om de toepassing van gedeelde besluitvorming over de behandeling van ongeneeslijke kanker in de vroeg-palliatieve fase te bevorderen zodat patiënten die zorg krijgen die past bij hun waarden en voorkeuren.
Vraagstelling/ hypotheses
Er zijn in dit onderzoek meerdere projecten met meerdere vraagstellingen:
(1) Hoe zien huisartsen en verpleegkundigen hun rol in gedeelde besluitvorming in de palliatieve oncologische zorg?
(2) Bevordert de training (voor oncologen en huisartsen/verpleegkundigen) vaardigheden benodigd voor gedeelde besluitvorming in de palliatieve oncologische zorg?
(3) Wat is het effect van Els Borst-gesprekken op de attitude, intentie en motivatie van zorgverleners om gedeelde besluitvorming toe te passen/ondersteunen?
(4) Kunnen analoge patiënten getrainde en ongetrainde zorgverleners onderscheiden?
(5) Welke personen gebruiken de gesprekshulpen wanneer en waarvoor en hoe tevreden zijn ze daarover?
Methode
(1) Interviews met huisartsen en verpleegkundigen
(2) Effectevaluatie met simulatiegesprekken en vragenlijsten onder oncologen en huisartsen/verpleegkundigen
(3) Effectevaluatie met vragenlijsten onder zorgverleners (oncologen, huisartsen, verpleegkundigen)
(4) Effectevaluatie met vragenlijsten onder analoge patiënten (patiënten die zich inleven in de patiënt)
(5) Gebruikersevaluatie met vragenlijsten onder patiënten
(Klinische) relevantie
Dit project maakt dat patiënten en zorgverleners in zowel eerste als tweede lijn bewust, gemotiveerd en vaardig worden om gedeelde besluitvorming toe te passen in consulten over de palliatieve oncologische behandeling. Dit zal leiden tot meer gedeelde besluitvorming, wat direct een betere afstemming van de zorg op de individuele patiënt tot gevolg heeft. Er is evidentie voor een positief effect van gedeelde besluitvorming op patiëntuitkomsten als kwaliteit van leven, en gedeelde besluitvorming lijkt vaker te leiden tot de keuze voor minder agressieve behandeling. Om gedeelde besluitvorming te realiseren, moet met de patiënt worden gesproken over diens waarden, doelen, zorgen en wensen. Het gaat om zorgen voor déze patiënt en niet om zorgen voor patiënten zoáls deze. Alleen door patiënten te betrekken bij de beslissingen over beleid en behandeling is het mogelijk de zorg te richten op alle dimensies van palliatieve zorg, zowel de medische, als de psychische, sociale en spirituele.
Translatie/ implementatie
SYMPHONY resulteerde in de volgende producten:
- Drie nieuwe e-learning modules die worden uitgegeven, gepromoot, geaccrediteerd en onderhouden door Bohn Stafleu van Loghum: Samen beslissen in de palliatieve zorg, Ondersteunen van samen beslissen, Samen beslissen bij beperkte gezondheidsvaardigheden.
- Draaiboeken inclusief videomateriaal voor fysieke training te koppelen aan de e-modules. Deze draaiboeken zijn o.a. beschikbaar gemaakt op het platform van O2PZ (Palliaweb) en verspreid onder de 8 huisartsopleidingen.
- Een draaiboek Els Borst-gesprek over gezamenlijke besluitvorming in de palliatieve oncologie, bij NFK beschikbaar voor kankerpatiëntenorganisaties in samenwerking met ziekenhuizen.
- De Gesprekskaart en Gesprekswijzer, blijvend online beschikbaar voor patiënten en naasten (o.a. op Kanker.nl, nfk.nl en Palliaweb.nl)
Publicaties
Bos – van den Hoek, D. W., Visser, L. N. C., Brown, R. F., Smets, E. M. A. & Henselmans, I. (2019). Communication skills training for healthcare professionals in oncology over the past decade. Current Opinion in Supportive and Palliative Care, 13(1), 33-45. doi:10.1097/spc.0000000000000409 Bos‐van den Hoek, D. W., Thodé, M., Jongerden, I. P., Van Laarhoven, H. W. M., Smets, E. M. A., Tange, D., . . . Pasman, H. R. (2020). The role of hospital nurses in shared decision‐making about life‐prolonging treatment: A qualitative interview study. Journal of Advanced Nursing. doi:10.1111/jan.1454 Bos-van den Hoek, D.W., van der Velden, N.C.A., Huisman, R., van Laarhoven, H.W.M., Tange, D., Wind, J., Smets, E.M.A., Henselmans, I., 2022. Role of GPs in shared decision making with patients about palliative cancer treatment: a qualitative study in the Netherlands. Br J Gen Pract 72 (717), e276-e284. - publicatie openen
Henselmans, I., Bos-van den Hoek, D.W., Van Laarhoven, H.W.M., 2021. Met de huisarts in gesprek over het oncologische behandelbesluit. Een goede investering? Ned Tijdschr Geneeskd 165 (D5973), 1-3. - publicatie openen
