Introductie
Vrouwen met een hoog familiair risico op borst- en eierstokkanker krijgen nu het advies om een risicoverlagende verwijdering van de eierstokken te ondergaan op jonge leeftijd, tussen de 35 en 45 jaar, om op die manier het risico op eierstokkanker (en mogelijk ook op borstkanker) te verkleinen. Door deze operatie komen deze vrouwen acuut in de overgang terecht. Eerder onderzoek naar de effecten van de overgang is verricht bij vrouwen die op natuurlijke wijze op jonge leeftijd in de overgang kwamen. Uit dit onderzoek blijkt dat vrouwen door een vroege overgang meer risico hebben op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten, botontkalking, verminderde cognitie en mogelijk ook een verminderde kwaliteit van leven. Wij weten echter niet of vrouwen die door een operatie vroeg in de overgang komen ook deze risico’s lopen. Zo is er een interessante hypothese dat een natuurlijke vroege overgang samengaat met vroege vasculaire veroudering en dat er daardoor bij vroege natuurlijke overgang een associatie is met verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Dit speelt geen rol bij onze studiepopulatie die chirurgisch vroeg in de overgang komt. Door vrouwen met een familiair verhoogd risico op eierstokkanker uit te nodigen voor klinisch onderzoek willen wij het effect van een vroege operatieve overgang op het hart en bloedvaten, de botgezondheid en de cognitie onderzoeken. Daarnaast willen wij kijken naar de kwaliteit van leven en de risicofactoren voor hart- en vaatziekten.
Doel studie
Wat zijn de mogelijk nadelige gevolgen van het preventief verwijderen van de eierstokken (PBSO) vóórdat de natuurlijke menopauze optreed. Hierbij is speciale aandacht voor de effecten op het hart en de bloedvaten, de botgezondheid en de cognitie. Tevens zullen wij kijken naar de invloed op de kwaliteit van leven, bijvoorbeeld naar seksueel functioneren.
Vraagstelling/ hypotheses
Hebben vrouwen door een chirurgische vroege overgang een hoger risico op:
- Hart- en vaatziekten, met name ischemische hart en vaatziekten
- Botontkalking
- Cognitieve problemen
- Problemen met seksueel functioneren
- Ongewenst urineverlies
Methode
Wij zullen 500 vrouwen uitnodigen die voor hun 45e jaar hun eierstokken en eileiders hebben laten verwijderen en, ter vergelijking, 250 leeftijdsgenoten zonder deze ingreep (of vrouwen die deze ingreep na hun 55e jaar ondergingen).
Bij deze vrouwen zullen we de conditie van het hart, de vaten en de botten gaan meten. Het onderzoek zal landelijk uitgevoerd worden. Vanuit alle oncologische centra zullen vrouwen die aan de inclusiecriteria voldoen worden uitgenodigd om mee te doen aan dit onderzoek.
De klinische onderzoeken die wij zullen uitvoeren zijn bloedonderzoek (diverse cardiovasculaire en botmarkers), de pulse wave velocity (bepalen van vaatstijfheid), de CAC-score (mate van verkalking in de coronair arteriën, maat voor atherosclerose) en DEXA scan voor bepaling botdichtheid.
Vooraf aan deze klinische onderzoeken willen wij aan de deelneemsters vragen een vragenlijst in te vullen over algemene gezondheid maar ook verschillende aspecten van kwaliteit van leven (stress, angst voor kanker, menopauzale klachten, urogenitale problemen en seksualiteit). De deelneemsters zullen enkele weken na de klinische onderzoeken worden gevraagd om een online test in te vullen die verschillende aspecten van het cognitief functioneren meet, zoals geheugen en planningsvermogen.
(Klinische) relevantie
Door het onderzoeken van deze (mogelijke) lange termijn effecten van de PBSO kunnen in de toekomst vrouwen hierover voorgelicht worden en kan er indien nodig een preventie- en/of screeningsprogramma opgezet worden.
Translatie/ implementatie
Vanuit ieder centrum is zowel een oncologisch gynaecoloog als een klinisch geneticus betrokken. Hierdoor kan opgedane kennis snel vertaald worden naar de praktijk. Omdat een PBSO een erg geffectieve preventiemaatregel is, zal het advies t.a.v. het uitvoeren van de PBSO op basis van dit onderzoek niet veranderen. Echter kan er wel meer voorlichting over de te verwachten lange-termijn gevolgen gegeven worden.
Publicaties
Terra, L., Hooning, M. J., Heemskerk-Gerritsen, B. A. M., van Beurden, M., Roeters van Lennep, J. E., van Doorn, H. C., de Hullu, J. A., Mom, C., van Dorst, E. B. L., Mourits, M. J. E., Slangen, B. F. M., Gaarenstroom, K. N., Carola Zillikens, M., Leiner, T., van der Kolk, L., Collee, M., Wevers, M., Ausems, M. G. E. M., van Engelen, K., ... van Leeuwen, F. E. (2021). Long-Term Morbidity and Health After Early Menopause Due to Oophorectomy in Women at Increased Risk of Ovarian Cancer: Protocol for a Nationwide Cross-Sectional Study With Prospective Follow-Up (HARMOny Study). JMIR Research Protocols, 10(1), e24414. [e24414]. https://doi.org/10.2196/24414, https://doi.org/10.2196/24414 - publicatie openen
